“Bọ ngựa là chỉ sinh vật thuộc Ngành Chân khớp – Phân ngành Sáu chân – Lớp Côn trùng – Bộ Bọ ngựa. Có rất nhiều loài, khoảng hơn ba nghìn loại.”

Lời mở đầu quen thuộc theo kiểu Giới – Ngành – Lớp – Bộ – Họ – Chi – Loài. Lớp học phổ cập kiến thức côn trùng của Tần Sương Tinh lại bắt đầu rồi!

“Loại bọ ngựa màu xanh lục mà chúng ta thường gặp…”

Vì đang ở trong game, Tần Sương Tinh tiện tay lấy ngay một con bọ ngựa xanh lá từ balo ra, “trưng bày” trước mặt Vinh Phong.

Vinh Phong để ý thấy lần này cậu đứng xa hơn lần trước, nên động tác “lấy bọ” không tạo ra hiệu ứng đáng sợ như lần trước — côn trùng vung vẩy ngay trước mặt.

Vinh Phong buồn cười không nói gì, chăm chú quan sát con bọ trong tay cậu.

Đúng là loài bọ ngựa thường thấy. Mà cũng không hẳn là “thường thấy”, ít nhất Vinh Phong đã lâu lắm rồi chưa nhìn thấy. Không biết là vì lớn lên không còn hay chui rúc trong bụi cỏ, hay là mấy năm gần đây thành phố thật sự ít côn trùng đi. Lần cuối cùng Vinh Phong thấy bọ ngựa có lẽ là hồi cấp hai.

Con bọ ngựa xanh này là hình ảnh phổ biến trong nhận thức mọi người: Cơ thể thon dài, hai chiếc càng xanh lục kẹp trước ngực, đầu hình tam giác ngược, trên đầu có hai sợi râu dài mảnh hình chữ V vươn ra hai bên.

Con bọ ngựa xanh lớn trong tay nhân vật của Tần Sương Tinh rất ngoan ngoãn, không giãy giụa như con nhện to. Nó chỉ hơi đung đưa hai sợi râu, hai mắt hình giọt nước màu xanh lá, giữa mỗi mắt có một chấm đen nhỏ.

Mắt hột đậu? Vinh Phong thấy nó khá dễ thương.

“Loài này gọi là Bọ ngựa đại đao Trung Hoa, cũng là loài bọ ngựa phổ biến nhất ở nước mình…” Tần Sương Tinh nói.

Vinh Phong lễ phép ngắt lời: “Có thể đặt câu hỏi không?”

Tần Sương Tinh: “Được chứ.”

Vinh Phong: “Tôi nhớ hồi nhỏ lúc bắt bọ ngựa chơi, dù nhìn từ hướng nào, cảm giác mắt bọ ngựa cũng luôn dõi theo mình…”

Đôi mắt của bọ ngựa từng là một bóng ma tâm lý của anh. Bọ ngựa hành động cực kỳ nhanh nhẹn, đầu có thể xoay tới 180 độ. Bất kể nhìn từ đâu, chấm đen trong mắt nó như luôn chăm chú nhìn người quan sát, kể cả khi giữ chặt đầu nó không cho xoay cũng vậy. Cảm giác như luôn bị nhìn chằm chằm, khó chịu vô cùng.

“À, đó là vì mắt bọ ngựa là mắt kép… Ừm…”

Tần Sương Tinh ngẫm nghĩ, nói: “Anh đợi chút nhé, tôi làm mô hình cho anh dễ hình dung.”

Vì hôm nay ngẫu hứng giảng bài, Tần Sương Tinh không chuẩn bị tài liệu trước.

Khóe môi Vinh Phong cong lên. 

Quả nhiên là vậy, luôn có cảm giác rằng bất kể hỏi gì cậu cũng biết. Không chỉ côn trùng, ngay cả về trai hến dưới nước… Ừ, ngay cả việc “cái thứ thò ra từ vỏ trai sông gọi là gì”, cậu cũng biết.

Uyên bác quá.

So ra mình đúng là dốt đặc cán mai. Não toàn cơ bắp thì làm gì còn chỗ nhét kiến thức!

Nghĩ đến đây, Vinh Phong hơi ủ rũ.

“Xong rồi!”

Tần Sương Tinh làm rất nhanh. Nói xong, điện thoại Vinh Phong cũng rung lên. WeChat có tin nhắn mới.

Vinh Phong cong môi, mở ra xem.

Là một bức ảnh. Trong ảnh là một thứ kỳ lạ: một đống ống hút cắm dày đặc vào một vật thể màu đen. Vật thể đó hình như là một miếng xốp nhựa nửa hình cầu. Ống hút màu trắng, cắm dày đặc tỏa ra khắp nơi, thoạt nhìn giống như một chú nhím trong tiết thủ công tiểu học.

Vinh Phong nhìn “chú nhím” đó, lòng tò mò dâng lên, mong chờ bài giảng kế tiếp của Tần Sương Tinh.

“Mắt kép của bọ ngựa được cấu tạo từ hàng nghìn mắt nhỏ hợp thành. Mỗi mắt nhỏ có hình dạng dạng ống, giống như những ống hút này.”

“Ừm.” Vinh Phong chăm chú lắng nghe.

“Vì là hình ống nên…” Tần Sương Tinh nói đến đây lại dừng: “À, để tôi quay video cho anh xem luôn nhé?”

Video? Vinh Phong thoáng rung động, cười: “Được.”

Video nhanh chóng gửi tới, chỉ vài giây. Là cảnh Tần Sương Tinh cầm “chú nhím” xoay nhẹ trong tay.

Vinh Phong lập tức trợn tròn mắt.

Bởi vì trong video, dù toàn bộ “gai” trên chú nhím đều màu trắng, nhưng khi Tần Sương Tinh xoay cổ tay, giữa những ống hút trắng bỗng xuất hiện một vùng màu đen. Hơn nữa vùng đen đó còn xoay theo chuyển động của “chú nhím”, bám sát theo góc quay!

“Cơ chế hoạt động thế nào vậy?!” Vinh Phong kinh ngạc.

“Giải thích đơn giản thì là, mắt kép của bọ ngựa gồm vô số ống nhỏ, mỗi ống hướng về một hướng khác nhau. Khi anh nhìn thẳng từ một góc vào một ống nào đó, sẽ giống như đang ‘giao tiếp ánh mắt’ với nó.”

Vinh Phong không nhịn được hỏi: “Vậy thực ra là tôi nhìn thấy đáy mắt của nó sao hả?”

Nghĩ thôi đã thấy lạnh sống lưng.

“Ừm, cũng không hẳn vậy.” Tần Sương Tinh cười, “Đây là mô hình giúp anh dễ hình dung thôi, thực tế anh không nhìn thấy đáy mắt bọ ngựa đâu. Vì tế bào thị giác trong mắt đã hấp thụ ánh sáng đi vào, nên từ góc nhìn của chúng ta, khu vực đó không còn ánh sáng phản xạ lại, trông giống như đen sì. Anh có thể hiểu đơn giản là ánh sáng bị ‘ăn mất’, nên chúng ta thấy nó tối đen, tương tự như một hố đen vậy.”

Vinh Phong: “…”

Giải thích kiểu này, tuy nghe vẫn hơi mơ hồ khó hiểu, nhưng so với câu “Khi bạn nhìn chằm chằm vào bọ ngựa, bọ ngựa cũng đang nhìn chằm chằm vào bạn”, thì đúng là dễ chịu hơn rất nhiều!

-1 bóng ma tuổi thơ!

Vinh Phong bỗng cảm thấy nỗi sợ côn trùng mắt kép đã vơi đi ít nhiều.

Tần Sương Tinh tiếp tục giảng giải. Thì ra cái chấm đen kia còn có một thuật ngữ riêng, gọi là “đồng tử giả”. Mà điều kỳ diệu trong cấu tạo mắt kép của bọ ngựa chưa dừng lại ở đó.

Ai cũng biết, bọ ngựa hành động cực kỳ nhanh nhẹn, ra tay săn mồi như điện xẹt. Bình thường trông có vẻ lười nhác, chẳng buồn nhúc nhích, nhưng chỉ cần có con mồi lướt qua trước mặt, nó sẽ lập tức vung càng kẹp lấy con mồi, rồi bắt đầu gặm cắn.

Khả năng bắt mồi chính xác của nó là nhờ vào thị giác. Đây là điều rất hiếm thấy ở côn trùng, bởi đa số côn trùng vốn có thị lực kém. Trong khi đó, thị lực của bọ ngựa không chỉ giúp nó “nhìn thấy”, “nhìn rõ” đối tượng, mà còn có thể tính toán khoảng cách giữa bản thân với đối tượng, và tốc độ chuyển động của đối tượng.

Điều này là nhờ cảnh tượng bọ ngựa nhìn thấy không phải là hình ảnh liên tục, mà giống như những khung hình đơn lẻ ghép lại thành thước phim từng frame. Khi con mồi di chuyển trước mắt nó, hình ảnh con mồi cũng sẽ dịch chuyển trong mắt kép, từ một “mắt nhỏ” này đến một “mắt nhỏ” khác. Mắt nhỏ nào nhận thấy trước, mắt nhỏ nào nhận thấy sau, bọ ngựa sẽ dựa vào đó để tính toán ra vận tốc thực tế của con mồi, từ đó giúp bản thân tấn công chính xác hơn.

Nhờ nguyên lý này, các nhà khoa học đã phát minh ra máy đo tốc độ mắt kép, dùng để đo vận tốc vật thể. Đặc biệt ứng dụng trong các lĩnh vực hàng không vũ trụ, như tên lửa theo dõi máy bay địch để nâng cao tỷ lệ bắn trúng, máy bay đo tốc độ bay của bản thân… Có thể nói đây là một thành tựu lớn trong ngành công nghệ mô phỏng sinh học.

Tần Sương Tinh nói xong đoạn này thì tạm dừng. Giọng điệu không còn liến thoắng như trước, trở nên rụt rè.

“Ờ… có chán không?” Cậu suy nghĩ rồi bổ sung, “Có chỗ nào nghe không hiểu không?”

“Không đâu.” Vinh Phong cười, “Cậu nói rất hay.”

“Vậy… mình nói tiếp nhé?” Giọng Tần Sương Tinh lại trở nên vui vẻ.

Vinh Phong cong khóe môi: “Ừ.”

Trong game, nhân vật nhỏ của Tần Sương Tinh cất con bọ ngựa xanh vào ba lô. Sau đó lấy ra một con bọ ngựa nhỏ màu hồng từng khiến Vinh Phong kinh ngạc.

“Đây là bọ ngựa phong lan.” Tần Sương Tinh cười, “Có thể bán được tận 5000 đồng vàng trong cửa hàng.”

Vinh Phong: “Ồ ồ. Hình như nhỏ hơn bọ ngựa xanh thì phải.”

“Đúng rồi.” Tần Sương Tinh nói, “Ngoài đời thực, kích thước của bọ ngựa phong lan cũng nhỏ hơn Bọ ngựa đại đao Trung Hoa nhiều. Bọ ngựa đại đao Trung Hoa trưởng thành có thể dài khoảng 7-9cm, còn bọ ngựa phong lan thì chỉ khoảng 4-6cm thôi.”

Vinh Phong bất giác cúi đầu nhìn lòng bàn tay mình. 7-9cm chắc nhỏ hơn lòng bàn tay anh một chút. 4-6cm thì càng bé hơn, chắc chưa bằng nửa ngón tay.

Siêu nhỏ nhắn.

Tần Sương Tinh: “Bọ ngựa phong lan thuộc họ Hoa bọ ngựa – chi Hoa bọ ngựa. Còn Bọ ngựa đại đao Trung Hoa thuộc họ Bọ ngựa – chi Đại đao bọ ngựa…”

Vinh Phong nghe đến hoa cả mắt, vội ngắt lời: “Đợi, đợi chút, để tôi tiêu hóa cái đã… Bé Hoa Lan thuộc họ Hoa bọ ngựa… Anh Đại Đao thuộc họ Bọ ngựa…”

“Không phải đâu.” Tần Sương Tinh nghe anh đặt biệt danh cho hai loài bọ ngựa mà buồn cười, nhanh chóng sửa lại, “Là họ Hoa bọ ngựa, và họ Bọ ngựa. Bọ ngựa đại đao Trung Hoa không phải họ, mà là một chi.”

Vinh Phong: “…”

Càng loạn!

Tần Sương Tinh cũng nghe ra anh đang lú lẫn, bèn bật cười: “Không sao đâu, không cần nhớ kỹ. Cái này chuyên ngành lắm. Thật ra họ Hoa bọ ngựa và họ Bọ ngựa rất dễ phân biệt, nói đơn giản thì…”

Vinh Phong nhịn không được cướp lời: “Họ Hoa bọ ngựa đều trông giống hoa?”

“Chính xác.” Tần Sương Tinh khen, “Anh thông minh ghê.”

“Ừm.” Vinh Phong khiêm tốn gật đầu.

Tần Sương Tinh tiếp tục nói: “Ví dụ như bọ ngựa phong lan, trông giống hoa lan thật. Nó chủ động bắt chước dáng hoa lan để sinh tồn.”

Điện thoại rung lên mấy cái, Tần Sương Tinh gửi thêm vài bức ảnh. Trong ảnh, những con bọ ngựa phong lan màu sắc rực rỡ đang đậu trong bụi hoa lá xanh tươi. Bên cạnh là hoa lan thật.

Bọ ngựa phong lan và hoa lan đứng cạnh nhau, rất khó phân biệt thật giả.

Vinh Phong trợn to mắt nhìn. Ngay cả hệ thống thị giác phát triển như con người còn phải nhìn kỹ mới phân biệt ra, huống hồ là các loài côn trùng có thị lực kém?

“À, bọ ngựa phong lan còn có một đặc tính rất thú vị. Nó cực kỳ thích đung đưa lắc lư…”

Tần Sương Tinh nói tới đây thì bỗng nghiêm túc lại, “Cảnh báo cực mạnh! Tôi sắp gửi ảnh động cho anh!”

Vinh Phong xác nhận: “Ảnh động của bọ ngựa phong lan?”

Tần Sương Tinh: “Ừ!”

Vinh Phong xúc động: “Cái này tôi không sợ, tới đi!”

Điện thoại lại rung lên. Vinh Phong mở động ảnh ra xem, thấy một con bọ ngựa nhỏ màu hồng trắng đang lắc la lắc lư trên một chiếc lá to màu xanh. Không rõ là gió thổi quá mạnh, hay chân bọ ngựa lan quá mảnh nên bám không chắc. Nói chung, mỗi bước đi của nó đều run rẩy như cô thiếu nữ cổ đại bó chân nhỏ, khiến người ta muốn xông vào màn hình đỡ lấy nó.

Vinh Phong xem đi xem lại, bỗng giật mình. Lắc lư như vậy sẽ càng giống hoa hơn? So với đứng yên, một bọ ngựa lan lắc lư chập chờn giống như một bông hoa lan bị gió thổi lay động. Chân, ngực, đầu của bọ ngựa lan đều tiến hóa thành hình dạng cánh hoa. Khi nó co chân di chuyển trên mặt lá, trông chẳng khác gì một đóa lan nhỏ bị gió đẩy nhẹ nhàng trôi đi.

Thú vị hơn nữa là…

“Ờ, cái đó là gì?” Vinh Phong khoanh tròn phần thân sau của con bọ ngựa trong hình, “Đuôi hả?”

Côn trùng cũng có đuôi à?

“À, đó là bụng.” Tần Sương Tinh cười giải thích, “Trông có giống một cánh hoa vểnh lên không?”

“…Đúng thật.” Vinh Phong ngạc nhiên gật đầu.

Thì ra đó là bụng, là phần thân mềm?

Không giống bọ ngựa xanh, bụng của bọ ngựa xanh xệ xuống đất, còn bọ ngựa lan lại vểnh bụng cao lên như đuôi bọ cạp. Thật sự rất giống một cánh hoa hơi cong, dày và mềm mại.

Vinh Phong còn tưởng tượng ra cảnh những con côn trùng nhỏ tưởng rằng trước mắt là một bông hoa lan thật, hí hửng lao xuống định hút mật, kết quả bị “hoa” ăn mất…

“Chậc.” Vinh Phong lạnh sống lưng, “Nghĩ mà thấy kinh…”

“Ngụy trang đó.” Tần Sương Tinh hào hứng giải thích, “À đúng rồi, tôi từng nuôi bọ ngựa phong lan đấy! Anh biết không, màu sắc của bọ ngựa phong lan có thể thay đổi theo môi trường xung quanh. Khi nuôi bọ ngựa phong lan, cần để bên cạnh nó vài thứ màu đỏ, hoa thật hoa giả đều được, nó sẽ bắt chước mà đổi màu!”

Vinh Phong: “Ồ!”

Tần Sương Tinh: “Ngoài tự nhiên, bọ ngựa phong lan còn thay đổi màu sắc theo sự nở tàn của hoa. Khi sắp chết, bọ ngựa lan sẽ biến thành màu vàng úa, giống như một đóa hoa héo tàn. Thường lúc đó vòng đời của nó cũng sắp kết thúc rồi. Bọ ngựa phong lan hoang dã chỉ sống được khoảng nửa năm thôi, cùng sống cùng chết với hoa lan.”

Vinh Phong: “Ồ…”

Thật lãng mạn.

Tần Sương Tinh: “Còn nữa còn nữa, anh biết không, khi mới nở ra, bọ ngựa phong lan con không phải màu trắng cũng chẳng phải đỏ, mà có màu nâu đỏ như kiến, chân màu đen. Giống như nhện nhỏ ấy! Thực ra lúc đó cơ thể chúng còn mềm nhũn, lớp vỏ ngoài chưa cứng, nên phải giả bộ hung dữ để dọa kẻ thù.”

Vinh Phong: “Quào!”

Dễ thương quá!

Nghe giọng Tần Sương Tinh ngày càng phấn khích, khóe miệng Vinh Phong cũng bất giác nhếch lên, cảm giác dịu dàng lặng lẽ lấp đầy lồng ng.ực.

Đáng yêu quá đi mất, líu lo ríu rít như học sinh tiểu học vì mấy con côn trùng.

Đáng yêu kinh khủng.